Snelle oogbewegingen zijn het centrale sleutelelement van EMDR.
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) is een over het algemeen uiterst effectieve methode die zowel in therapie als in coaching wordt gebruikt. Het centrale sleutelelement van de methode is de verwerking van stressvolle herinneringen door middel van snelle oogbewegingen.
Stimulatie door middel van auditieve prikkels of door wederzijdse aanraking van de schouders of knieën wordt ook gebruikt. Uiteindelijk lijkt echter visuele stimulatie, d.w.z. het opwekken van snelle oogbewegingen bij de cliënt*, de meest effectieve vorm van stimulatie te zijn. Zonder de interventie met snelle oogbewegingen zou de verwerking moeilijk zijn. Noch auditieve stimulatie noch “tapping” zijn even doeltreffend, zoals mijn ervaring van meer dan 10 jaar aantoont.
Maar voorzichtigheid is ook geboden bij visuele hemisferische stimulatie. Een onjuiste uitvoering van de snelle oogbewegingen kan namelijk de verwachte effecten van EMDR verminderen of zelfs verhinderen.
Waarop moet worden gelet bij het uitvoeren van de snelle oogbewegingen tijdens een EMDR-sessie?
Steeds weer blijkt bij supervisie met coaches en therapeuten dat complicaties in sessies met cliënten vaak samenhangen met de onjuiste uitvoering van snelle oogbewegingen.
Wat zijn nu de aspecten van visuele stimulatie die dringend aandacht behoeven?
De volgende parameters hebben een doorslaggevende invloed op de doeltreffendheid van de EMDR-interventie met snelle oogbewegingen:
- Duur van de oogbewegingen: Bij te korte oogbewegingen kunnen de stressvolle herinneringen niet of niet volledig worden verwerkt. Integendeel, het kan leiden tot een toename van stress voor de cliënt. In dit geval is een herhaling van de stimulatie door middel van snelle oogbewegingen noodzakelijk om het op gang gebrachte proces in stand te houden en uiteindelijk tot een bevredigend resultaat te komen: Het welzijn van de cliënt.
- Snelheid van de oogbewegingen: Vaak wordt geconstateerd dat de oogbewegingen veel te langzaam worden uitgevoerd. Zelfs als de cliënt moeite heeft met het maken van snelle oogbewegingen, vooral in het begin, is het toch noodzakelijk dat de oogbewegingen snel en vloeiend zijn. In de meeste gevallen verbetert de flexibiliteit van de oogbewegingen na korte tijd. De snelheid van de oogbewegingen varieert van cliënt tot cliënt. Elke klant moet dus de hoogste snelheid kiezen die voor hem nog comfortabel is om het proces zo goed mogelijk te ondersteunen. Als de oogbewegingen te langzaam worden uitgevoerd, kan de verwerking van het stressvolle onderwerp worden bemoeilijkt en komt het EMDR-proces tot stilstand.
- Afbuiging van de oogbewegingen: De afbuiging van de ogen heeft betrekking op de buitenste tekens waarnaar de ogen afwisselend naar links en rechts worden bewogen. Deze externe markeringen verschillen van cliënt tot cliënt. Als de afbuiging te klein is, wordt het effectieve proces waarschijnlijk ook hier belemmerd.
- Frequentie of herhaling van oogbewegingen: De verwerking van het stressvolle onderwerp gaat gepaard met meerdere herhalingen van oogbewegingsrondes in dezelfde stap of fase. Telkens weer richt de cliënt zich op zijn onderwerp en merkt zijn emoties op en traceert zijn lichaamssensaties, waarna hij met snelle oogbewegingen het proces opnieuw verwerkt. Zodra de cliënt klaar is met de snelle oogbewegingen, moet hij antwoorden op de vraag “en nu? Wat zich ook aandient, hij gaat ermee door en begint er weer aan. Deze cyclus van het proces wordt herhaald totdat de cliënt weinig of geen spanning meer voelt. Als het proces te vroeg wordt stopgezet, is er ook een groot risico dat de cliënt in het proces vastloopt.
- Fouten, zoals hoofdbewegingen die de bewegingen van de ogen verzwakken
De bovenstaande 5 punten zijn duidelijke bronnen van fouten. Een verkeerde uitvoering kan het effect van een EMDR-interventie met snelle oogbewegingen tenietdoen. Daarom is het bij EMDR-therapie of -coaching aan de therapeut of coach om de visuele stimulatie met snelle oogbewegingen te controleren. Daartoe leidt hij de klant door voor zijn ogen te zwaaien. Meestal zwaait hij zijn hand met twee gestrekte vingers voor de ogen van de klant, die geacht wordt met zijn ogen te volgen. De therapeut of coach kiest een afstand die comfortabel is voor de cliënt.
In de regel controleert de therapeut of coach de snelle oogbewegingen
De therapeut of coach zorgt ervoor dat de snelle oogbewegingen correct worden toegepast wat betreft duur, snelheid, afbuiging en herhaling. Hij zorgt er ook voor dat de cliënt zijn hoofd niet beweegt. Dit komt omdat het voor de gestreste cliënt bijna onmogelijk is om snelle oogbewegingen correct uit te voeren zonder een externe stimulus, zoals uit observaties blijkt.
Als het zo gemakkelijk zou zijn om de snelle oogbewegingen correct uit te voeren, zou een extern instruerende stimulus overbodig kunnen zijn. Het verzoek: “Beweeg je ogen nu, alsjeblieft!” zou volstaan. Maar het werkt niet! Zelfs in een ongestresste gemoedstoestand is het voor aankomende EMDR-therapeuten of coaches, bijvoorbeeld in de EMDR-opleiding, moeilijk om de snelle oogbewegingen correct te begeleiden. Het is bijna onmogelijk voor de cliënt om zelf de juiste uitvoering van zijn oogbewegingen te controleren in zijn emotioneel geladen situatie.
Bijna geen enkele cliënt zou de oogbewegingen correct uitvoeren. Bijgevolg zouden talloze cliënten teleurgesteld zijn en in de vaste overtuiging verkeren dat EMDR niet werkt.
Bij zelfcoaching met EMDR is een externe stimulus verplicht
Vooral bij zelfcoaching met EMDR is het belangrijk dat de zelfgebruiker ervoor zorgt dat hij zijn snelle oogbewegingen correct uitvoert om de gewenste effecten te bereiken. Tot overmaat van ramp is er bij zelfcoaching geen coach beschikbaar om op fouten te wijzen.
Bij het ontwikkelen van de EMDR zelfcoachingsmethode werd al snel duidelijk dat de visuele stimulatie gecontroleerd moest worden door een externe stimulus om fouten te voorkomen. Bij zelfcoaching doorloopt de zelfgebruiker alleen de 6 stappen van EMDR zelfcoaching. Hij voert ook de oogbewegingen uit volgens de instructies op het beslissende moment.
Het staat buiten kijf dat op dit moment de snelle oogbewegingen correct en herhaaldelijk moeten worden uitgevoerd: d.w.z. snel, vloeiend, met voldoende afbuiging en duur. Zonder externe stimulans zou de gestresste zelfgebruiker zijn ogen moeten leiden om zichzelf te bewegen; en dat gedurende een vrij lange periode met frequente herhalingen. Tegelijkertijd moet hij echter zijn innerlijke veranderingen waarnemen met betrekking tot zijn thema, zijn emoties en zijn lichamelijke gewaarwordingen.
EMDR bril REMSTIM 3000
meer]
(*Ik vraag om uw begrip dat ik omwille van de eenvoud alleen de mannelijke vorm gebruik. Natuurlijk verwijs ik ook naar elke vrouwelijke cliënt, therapeut, coach of zelfgebruiker).
