Onze angstreacties worden opgeslagen in ons lichaamsgeheugen met behulp van somatische markers
Vooral tijdens angstreacties ervaren mensen vaak krachtige lichamelijke sensaties, zodat ze het gevoel hebben er niets aan te kunnen doen.
Uit observaties blijkt dat het aanleren van angst gepaard gaat met het verwerven van een (nieuwe) somatische marker. In dit proces wordt een vorm van bedreiging of potentieel gevaar toegeschreven aan de schokkende ervaring in de amygdala en opgeslagen in het lichaamsgeheugen met behulp van een somatische marker.
Voortaan dienen soortgelijke situaties of zogenaamd verwante gebeurtenissen als triggers voor onze angst en een angstreactie. En de amygdala is niet selectief in het herkennen en kiezen van mogelijke gevaren, waardoor zelfs onschuldige situaties als gevaarlijk worden aangemerkt. Dit blijkt onder meer uit het feit dat vooral angstige mensen steeds angstiger worden en hun angsten uitbreiden naar nieuwe constellaties. Angst wordt merkbaar door de bijbehorende somatische markering die we fysiek waarnemen.
De sterkte van de reactie van het lichaam (angst) hangt af van de staat van opwinding die we ooit moesten doormaken tijdens de ingrijpende ervaring. Terwijl een lichte tinteling in de nek nog draaglijk lijkt, kan het zinkende gevoel in de buikstreek al zeer onaangenaam zijn. Ernstigere symptomen van een angstreactie zijn helaas niet ongewoon en kunnen zeer schrijnend zijn.
Want het hangt ervan af of we in staat zijn reflexmatige acties tijdens een angstreactie te weerstaan. Want alleen zo kunnen we nieuwe gedragsstrategieën in de situatie uitproberen en aanleren. Vaak zijn we daar echter niet toe in staat omdat we worden overspoeld door ons gevoel van angst.
De amygdala en somatische markers creëren onze angsten om ons te beschermen…
We zijn letterlijk “sprakeloos van afschuw”, wat suggereert dat de cognitieve verwerking van de stressvolle zintuiglijke indrukken nog niet heeft plaatsgevonden. De taalkundige middelen zijn dus slechts in beperkte mate of helemaal niet beschikbaar voor wat is ervaren. Er worden geen nieuwe strategieën geleerd. Reflexmatig probeert ons lichaamsgeheugen ons vanaf dat moment te beschermen tegen soortgelijke dingen. Op zulke momenten voelen we meestal een grote emotionele en fysieke spanning.
In hoeverre dergelijke angstreacties al dan niet functioneel zijn, moet per geval worden bepaald. Vaak zijn ze dat tegenwoordig niet meer. Angst heeft als taak ons te beschermen tegen gevaar. En soms kan alleen een reflexieve vlucht ons in veiligheid brengen: Als we aarzelen omdat we er nog eens over willen nadenken, kan het al voorbij zijn.
De mechanismen zijn gebaseerd op ons neurale systeem. Ons brein heeft een lange weg afgelegd in de evolutie. Het limbisch systeem, dat wij nog steeds gemeen hebben met de hagedis, bepaalt onze reflexieve reacties en ons angstgedrag. Onderdeel van de limbische hersenen is de amygdala, die is geïdentificeerd als een invloedrijk centrum voor de ontwikkeling van angsten en in de controle van angstig gedrag. De amygdala maakt onder meer gebruik van ons emotioneel ervaringsgeheugen en somatische markeringen.
Terwijl de prehistorische mens 2 miljoen jaar geleden nog werd bedreigd door wilde dieren, maar tegelijkertijd overdag met relatief weinig nieuwe zintuiglijke indrukken werd geconfronteerd, bevindt de moderne mens zich in een tegenovergestelde wereld. Directe bedreigingen voor lijf en leden zijn zeldzaam geworden, hoewel een naderende auto gevaar kan opleveren. Tegenwoordig worden we daarentegen gebombardeerd door honderden zintuiglijke prikkels per minuut. Welke ons emotioneel meeslepen en blijvende sporen nalaten, verschilt van persoon tot persoon.
Talrijke verschillende angsten tonen echter aan dat we ook vandaag nog nieuwe angsten aanleren met behulp van onze limbische hersenen en vooral de amygdala. Deze passen in onze moderne wereld. Zo zijn miljoenen mensen bang voor vliegen, de tandarts, een examen of een voorstelling.
Dankzij de EMDR-methode en in het bijzonder met behulp van EMDR-zelfcoaching zijn we in staat aangeleerde angsten weer in de greep te krijgen, ze terug te brengen tot een aanvaardbaar functioneel niveau en ze soms ronduit af te leren.
Lees ook:
Hoe somatische markers ons leven beïnvloeden
Somatische markers maken zich voelbaar met behulp van lichaamsreacties van verschillende intensiteit Vaak kan worden vastgesteld dat de ene situatie (externe stimulus) slechts wat kippenvel opwekt, terwijl een andere gebeurtenis
Somatische markers vormen ons lichaamsgeheugen
Somatische markers is een term voor het lichaamseigen signaleringssysteem. Om beter te begrijpen hoe EMDR werkt, is het zeer nuttig om de befaamde theorie van de somatische markers nader te
Hoe somatische markers ons leven beïnvloeden
Somatische markers maken zich voelbaar met behulp van lichaamsreacties van verschillende intensiteit Vaak kan worden vastgesteld dat de ene situatie (externe stimulus) slechts wat kippenvel opwekt, terwijl een andere gebeurtenis
Somatische markers vormen ons lichaamsgeheugen
Somatische markers is een term voor het lichaamseigen signaleringssysteem. Om beter te begrijpen hoe EMDR werkt, is het zeer nuttig om de befaamde theorie van de somatische markers nader te
